หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา

หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา (9 พฤษภาคม พ.ศ. 2409 - 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2438) เป็นหม่อมห้ามสะใภ้หลวงในสมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช

หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา (เดิม : คุณแม้น บุนนาค) เกิดวันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2409 ในสมัยรัชกาลที่ 4 ท่านเป็นธิดาคนเล็กของ เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ สมุหพระกลาโหม ในสมัยรัชกาลที่ 5 กับท่านผู้หญิงอิ่ม และ เป็นหลานสาวของ สมเด็จเจ้าพระยามหาศรีสุริยวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ คุณแม้นมีพี่น้องร่วมบิดามารดา 9 คน โดยพี่หญิงของท่านสองคนได้เป็นเจ้าจอมมารดาในองค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 คือ เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ และ เจ้าจอมมารดาโหมด

ต่อมาพ.ศ. 2428 สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ (พระอิสริยยศในขณะนั้น) ทรงสู่ขอมาเป็นหม่อมห้ามสะใภ้หลวง และให้ประสูติพระโอรสพระธิดารวม 3 พระองค์ คือ

หม่อมแม้นถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2438 อายุ 30 ปี ได้รับการพระราชทานเพลิงเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2451 พร้อมพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์วัฒนเดช ซึ้งสิ้นพระชนม์ระหว่างศึกษาวิชาทหารที่เยอรมัน ที่เมรุหลวงวัดเทพศิรินทราวาส และได้บรรจุอัฐิที่อนุสาวรีย์ในตึกแม้นนฤมิตร และหล่อรูปท่านทั้งสองเอาไว้